In memory of Dr. John Nowik z"l who has initiated this web site and who translated Szlengel's poems straight from his bleeding heart, but didn't live to see it on-line...
We thank Sebastian Angres, Edyta Gawron, Josef Holender and Jan Jagelski for their help in this project.
Halina Birenbaum &
...These
poems-documents I was supposed to read to human beings who believed they will survive,
I was supposed to review with them this volume as a diary of a dreadful period,
which has passed to our joy, memories from the bottom of hell - but comrades to
my wanderings disappeared and the poems became in one hour the poems which I
read to the dead... Władysław Szlengel
Władysław Szlengel
1914-Ghetto Warszawa 1943
The photo has the dedication of the poet to a
friend date: 11.9.1939
Web Site initiated by Halina Birenbaum and Ada Holtzman April 2003
Selected Poems I (Polish & English & Hebrew)
Selected Poems II (Polish & Hebrew)
Selected Poems III (Polish & Hebrew)
Selected Poems IV (Polish & Hebrew)
Ce
que j’ai lu aux morts…
Szlengel Poetry Translated from Polish to French by Jean-Yves Potel
What I Read to the Dead (Polish)
What I Read to the Dead (Hebrew)
What I Read to the Dead (English)
What I Read to the Dead (English - in Kobos Web Site "SHOAH")
Aftermath (Hebrew) | Note to the Pedantics (Hebrew) | To the Polish Reader (Hebrew)
An Account with God | A Talk with a Child | The Monument | Nihil Nivi |
Kobos' Web Site with Szlengel's Poems in English | Kobos' Web Site with Szlengel's Poems in Polish
|
Mała
Stacja Treblinki Na szlaku
Tłuszcz-Warszawa, I podróż trwa czasami A stacja jest maleńka I nie ma nawet kasy Nie czeka nikt na stacji I milczy słup stacyjny, I tylko wisi z dawna
|
|
|
Władysław Szlengel A Small Station Called Treblinka* On the line between Tluszcz and The journey lasts And the station is very small And not even a cashier And nobody waits for you in the station And silent are the three fir trees And only a commercial board * Translated from Polish to Hebrew by Halina Birenbaum and from Hebrew to
English by |
ולאדיסלאב
שלנגל כאן
התחנה
טרבלינקה בקו
שבין טלושץ –
ורשה מתחנת
הרכבת ורשה
אוסט יוצאים
ברכבת
ונוסעים ישר... הנסיעה
נמשכת
לפעמים חמש
שעות ועוד 45
דקות ולפעמים
נמשכת אותה
נסיעה חיים
שלמים עד
מותך... והתחנה
היא קטנטונת שלושה
אשוחים
גדלים בה וכתובת
רגילה אומרת: כאן
התחנה
טרבלינקה… כאן
התחנה
טרבלינקה... ואין
אפילו קופה גם
איש המטענים
איננו ובעבור
מיליון לא
תקבל כרטיס
חזור... ואיש
לא מחכה
בתחנה ואף
אחד לא מנפנף
שם המטפחת רק
באוויר
תלויה דממה לקדם
פניך בשממה
אטומה. ושותקים
שלושת
האשוחים שותקת
הכתובת
השחורה כי
כאן התחנה
טרבלינקה... כאן
התחנה
טרבלינקה... ורק
תלויה עוד
מאז סיסמה
ישנה ובלויה
האומרת "בשלו
בגז". |
Yankel Wiernik: A Year in Treblinka, New York 1945
|
Am I allowed to tell Szlengel? Am I allowed to tell Szlengel Endless ruins cover him Is it fair to postpone him And who will listen to the dead I have many comforts Am I allowed to be silent Halina Birenbaum 7.5.1985 |
|
Władysław Szlengel in the
Source: Jewish Historical
Institute ref 263/a,b
The first collection of Szlengel
poems was published by Michal M. Borwicz: Piesn Ujdzie Calo, Antologia
Wierszy o Zydach Pod Okupacja Niemiecka,
A comprehensive collection of
Szlengel's poetry was edited by Irena Maciejewska and was published in
Szlengel's book "What I read
to the Dead" was translated to Hebrew by Halina Birenbaum and
published by the translator in 1987.
Halina Birenbaum
dedicated the book "to all those with whom I read Szlengel poems at the
threshold of the total destruction of the Warszawa Ghetto"
Władysław Szlengel Kronikarz Tonacych - Andrzej Kobos's web Site
(Polish)
|
Władysław Szlengel Kartka z Dziennika Akcji Published in "Mosty" the
Newspaper of "HaShomer Hatzair" nr. 4(12), Published after the War |
|
|
|
|
|
|
|
A Page from the
Diary of the Actions
Translated by Dr. John Nowik and edited by
Today I have
seen Janusz Korczak,
as he walked with the children on their last procession
and the children wear civil and clean clothes
as though on Saturday walk going to the park
They wore clean
aprons of the holidays
but today they could dirty them
Five by five the Home of the Orphans went across
the town
through bushes of pursued people
The city had a frightened face
a mass of naked and stripped crowd
the streets were watched by empty windows
like skeletal orbits of the dead
Occasionally a
cry of a lost bird demented
a death knell rung without reason
while indifferent Messieurs rode in hand driven carts
the Messieurs masters of the situation.
Sometimes footsteps, scraping and then a silence
someone in the flight spoke in a hurry
frightened and speechless in its prayer
stood in the church on
And here the
children five by five, peacefully,
no one was pulling anyone from the rank,
these are the orphans, no one was offering bribes
into the hands of blue policemen.
There were no
interventions on the Umschlagplatz
no one whispered into the ear of Szmerling 1)
no one collected family watches
for the drunken Lithuanians
Janusz Korczak
walked with a straight head
with bare head -
by his pocket held him a little chi
and two small ones he held them in his arms.
Someone
Someone rushed exp
"you can return this a paper from Brandt"
Korczak silently shook his head refusing.
He did not even
tried to explain
to those who came with the German offers
how would one put into those soulless heads
what it means---to leave a child in such an hour all alone....
So many
years.... in this road so steep,
to give in the children's palms the sun's sp,
how would he leave the frightened one,
he would go with them... further... till the end of all the roads...
And then he
thought about King Matthew,
that the fortune has deprived him of the same fate.
That King Matthew on the island among the
wild ones
also would act the same.
The children
were went into the cattle trains
as though on a trip on "Lag Ba'omer"2)
and the little one with the look of the brave
Felt completely like "Hashomer"3).
I thought in
this so ordinary moment
for
that he for us all was writing history
the most beautiful of pages.
That in
this Jewish cursed War,
in the endless humiliation without an end,
in the helpless chaos,
in that fight for life for any price, without a compromise,
In the depth
of corruption and betrayal
on that front, where the death has no fame
in this nightmare of dancing in the night
there stood a single and a proud soldier
Janusz Korczak, the orphans' caretaker.
Do you hear
neighbors from across the wall
as you watch our deaths from the other side of the bars?
1) Szmerling:
Commander of the Jewish Police in Ghetto Warszawa
2) Lag Ba'omer - The thirty-three day of the counting of the Omer; a festival
3) Hashomer - (Watchman) Jewish self-defense organization founded in 1905. Also name for a member of Hashomer Hatzair (Socialist & Zionist
Youth Movement).
The
Word Which Never Gets Lost
Polish: " Nowiny
Kurier "
Hebrew: "What I Read to the Dead", Introduction by Halina Birenbaum1987
Translated by Edyta Gawron and
The writer Amos Oz in his excellent television program said recently that the word never gets lost, even the one uttered in the desert... I think that what I know and remember about Władysław Szlengel, one of the most popular poet in Warsaw Ghetto, only confirms this deep and extraordinary truth...
The poems of Władysław Szlengel were read in houses of the Ghetto and out of it, in the evenings and were passed on from hand to hand and passed from mouth to mouth. The poems were written in burning passion, while the events, which seemed to last for centuries occurred. They were living reflection of our feelings, thoughts, needs, pains and merciless fight for every moment of life. I recited in the Ghetto some of his poems in many meetings and small performances organized in order to collect some money for starving inhabitants of our houses, streets and for refugees expelled from their small towns, whose number was rising tragically every day. I was 12 years old by then.
Later,
when from over half a million Jews in Warsaw Ghetto remained only 30-40
thousands, in January 1943, through workers in the Shop or "Placowki"
(factories outside the Ghetto), we managed to get hold of two copies of
Szlengel's poems. With profound and bitter emotions my 20-years old
sister-in-law, Hela Grynsztejn ne'e Herszberg, read
them for us. There were "Treblinka"
and "Obrachunek z
Bogiem" (An
Account with God). In every moment Germans could rumble in their
boots on our stairs and kick in our doors and transport us to Treblinka. We expected this to
happen and it was our only reality in this world taken by Nazis's dreadfulness.
How actual and meaningful sounded than these poet's words! I memorized their
contents, atmosphere and "melody" (which was as well mine, ours), and
the images of this room at
Probably
these words soaked then into my blood with this terrible fear of undeserved
death waiting everywhere and the whole unexpressed sufferings awaiting us!... They remained inside me forever and became a part of my
identity. For the last time in the Ghetto I listened to Szlengel's poems with
part of my family (father and most of my relatives were already taken to the
Umschlagplatz in previous Actions (Akcja). The poems were recited with passion
and inner satisfaction by my younger brother Chilek (20 years old). It was
"The Contra-Attack". It was day before the outburst of the
uprising in Ghetto, a few hours before going down to the bunker at
I remember
it! I soaked it into my whole self! Those moments are inside me till now and
probably they will stay until I die... I am not certain if I have enough words
to express it; however, I feel it so clearly and sharply to the extent of pain.
My brother was reading: "On the filthy stairs of Jewish
I
survived. Nearly alone. No one of them survived. But
this is known. Later I was always telling about these poems from my
"childhood", about their fascinating content, so tragic, so full of
expression. After the war I was telling about them to my new friends, my
students and my family. I was looking for those poems but for some reasons I
haven't found any publication. I even thought that I am the only one who
remembers Szlengel... And suddenly after 40 years, I came across a book: "What
I Read To the Dead," written by
Władysław Szlengel. One woman left in her inheritance a collection of
Holocaust books to the "Massua"
institution in Kibbutz Tel Icchak. In "Massua" the intensive seminars
have been taking place for many years, for high school teenagers from
I started
checking, looking for "my" familiar poems. I found one after another
like addresses of houses in which I was living, like dear people whom I haven't
seen for years. There were there, all of them. Dizzy with emotions I started to
read my familiar, dear words, engraved in my heart! Unintentionally I started
reading it loud, straight in Hebrew in order to let people - who surrounded me
and who were surprised by my emotions, to understand what made me so excited. I
only haven't found "Obrachunek z Bogiem - An Account with God".
But at the end of book, Irena Maciejewska, the editor of the collection, wrote
that among the notes of the Ghetto historian Ringelblum, the poem
"Obrachunek z Bogiem" is mentioned, but the original version didn't
survived. Although she repeated some verses, which weresimilbtaken from the
poem "There is a time now". They were not able to solve this
problem.
These words were not found at that time, didn't get to the editor of the poet's collection of poems. I thought that the War burnt them totally. As well the poet, great in his persistence and faith in the life and in the written word, killed in a bunker during the uprising of the Ghetto Warszawa. All those people who listened to his creations, read and loved his poems were burnt, were choked by gas, were killed by guns. The odor of their burnt bodies and their last scream remained inside of me forever.
I am
evidently, in this case that
I wanted
Szlengel to live where I live, in
Today, these poems are a constant reminder' that everything did happen' and hat all the Jewish people existed once and hoped to survive, or at least leave their traces in the eternity. They lightened the dark days, inspired strength and a feeling that not everything had died, and if there are still persons who wrote as they did and their light shone despite of the cycles of siege and hell in which they were locked in. We were encouraged by Szlengel poems and even disillusioned ourselves that who knows, may be there is a magic power standing behind us and would bring the victory soon, the end to our sufferings... We hoped for a miracle, without realizing that the writing in itself, transmitting the poems in the by the murderers' kept area, and the ability in itself of writing and reading concealed the miracle and the victory.
A few months ago I read an article in "Yediot Achronot" about: "Will any literature exist in year 2000?" and "Is there any future for the poetry?"... It reminded me of Szlengel, who was writing his terrible chronicle of the days of extermination and general destruction of all human rights and concepts. In his presence, thousands of people were dying every day and he wasn't asking if it is worthy, if any literature would exist after the extermination in Treblinka and after the torture of the road to that hell... The creation is created by life; it is as breath of air and mainly in times of great suffering. It is the substitute to all what is human, when the man is thrown to hell. And it was proven in the days of the Holocaust,
Some part of his poetry he, Szlengel, hid in a double tabletop, which after nearly 20 years was found by a Pole in Jozefow (a small town near Warszawa) who was chopping this table probably for winter fuel... Well, poet's fortune and world's fortune - even in the most awful desert of death and total destruction the poems survived.
So the
word which never gets lost and works in so many different directions! My
excitement from discovering the poetry of Szlengel in the collection "What
I Read to the Dead", I described in Polish in the Israeli Polish
newspaper "Nowiny Kurier". After one year I received a letter from
Mr. Izydor Szulman from
|
|
Władysław Szlengel; the |
|
|
Władysław Szlengel; the commercial School; first row, the first
to the right. |
|
|
"Szyrim Lefnei Vemitoch Hamabul"
Poems
Before and Within the Flood
Hebrew, Ma'ariv Book
Guild 1990
Introduction by Halina Birenbaum
Wiersze sprzed i z czasu potopu
Z przedmowy do mojego hebrajskiego tomiku wierszy i tłumaczeń
Lata „potopu" w Shoah
zostawiły we mnie niezliczone wspomnienia, ale nie tylko o
okropnościach. Wyniosłam stamtąd ludzkie wartości,
miłość do ludzi, do życia, i miłość do
wierszy poznanych na krawędzi śmie; doich autorów, którzy przez swe utwory dawali nam otuchę i pomagali żyć -
pomagali iśćna śmierć z wiecznewartości ży.
Pły z największej rozpaczy,ale też głębiludzkiego
zrozumienia i włości, jakich doznaje się tylko w chwilach
ostatecznych.
Takie były wiersze Icchaka
Kacenelsona, Władysława Szlengla, Stefanii Ney (Grodzińskiej),
Poli Braun i innych, nieznanych autorów. Staram się nieustannie przekazać ich treść i
znaczenie swym bliskim oraz młodzieży, której opowiadam o tamtych czasach.
Wiersze te z mojego
dzieciństwa lat Zagłady wracają do mnie niezwykłymi
drogami, aż trudno uć, by mogło ę to dziać w
rzeczywistości. Wracają chyba po to właśnie, bym moła
przekć dalej wraz z moim wzruszeniem i tęsknotą do tych, z którymi je czytałam razem Wtedy.
Przedziwne przypadki
sprowadzają też spotkania z towarzyszami losu z tamtych dni. Nazywam
je „odkryciami archelogicznymi". Zwracają wspomnienia przebytych
doświadczeń, uwiarygodniają zdarzenia zacierane przez c- i w
tyicłównznaczenie.
Blumę Babic-Szadur i jej
się z getta i obozów,
Halinkę Czamarkę-Barman, spotkałam w Izraelu dopiero po 40
latach w szkole w Dniu Pamięci Holocaustu. Ukrywałyśmy się
razem w bunkrze na ulicy Miłej 3 w czasie powstania i likwidacji getta
warszawskiego. Szłyśmy potem dalej tą samą trasą:
Majdanek, Auschwitz, Marsz Smierci - Ravensbruck - Neustadt-Glewe...
Przypomniałyśmy teraz
razem tę całą przeszłość, także przedwojenne
piosenki i wiersze z getta, które ja akurat tłumaczyłam wtedy na hebrajski.
„Zaraziłam" do nich Blumę i Halinkę swym entuzjazmem, co
przyniosło nieoczekiwanie do znalezienia utworów „sprzed potopu" Władysława
Szlengla.
O przypadkach znalezienia innych
jego wierszy zebranych w książce „Co czytałem umarłym",
przetłumaczonej na hebrajski i opublikowanej przeze mnie w Tel Avivie
napisałam szczegółowo w przedmowie do tej książki. I nagle odnalazły się
jego następne wiersze.
Bluma i jej mąż odbyli
długą podróż po świecie. Halinka, przybrana siostra Blumy, dołączyła
się do nich. Odwiedzili, między innymi kuzyna Halinki w Brazylii.
Mosze Papelbaum, wyemigrował
z Warszawy, miasta swego urodzenia, jeszcze przed II wojną
światową. Ożenił
się w Rio De Janeiro z tubylką, założyli rodzinę. Z
czasem oddalił się niemal zupełnie od kultury, którą nasiąknął w
domu w Polsce.
Spotkanie z Blumą i
Halinką obudziło przeszłość z lat młodości,
tęsknotę. Zaczęli przypominać także piosenki
śpiewane przed wojną - polskie i żydowskie przeboje, popularną
piosenką: Dziś panna Ańdzia ma wychodne, Jadziem Panie
Zielonka!..."
Bluma zawołała w
uniesieniu: „a wiesz, że te słowa napisał Władysław
Szlengel, poeta warszawskiego getta, który zginął w czasie pw
kwietniu 1943 roku?"
Papelbaum ujął
głowę w ręce i zapłakał na dźwięk
wypowiedzianego nazwiska. Szlengel był jego przyjacielem
młodości, kolegą z ławy szkolnej jego brata, Ignaca,
zgladzonego w Shoah.
Wyjął z szafy
plik pożółkłych gazet i zdięć, dał je Blumie. Zdięcia
swego brata ze Szlenglem w przedwojennej Warszawie, z letniska w Otwocku;
gazety z lat 1937 - 1939 ( Nasz Przegląd, Szpilki), gdzie
publikowano wiersze, satyry i humorestki Szlengla. Przechowywał je w
ciągu dziesiątek lat, choć jego brazylijskiej rodzinie one
były obce. Teraz te przedwojenne wiersze z pożółkłych, rozpadających
się niemal gazet przemówiły nagle, jak proroctwo. Własne doświadczenia i czas
dokazały tego na jakże bolesnych faktach!
Bluma przywiozła mi te
gazety i zdięcia - skarb z Brazylii: powinnaś je
przetłumaczyć, by nie zginęły, by te wiersze poznano w
Izraelu! Nie musiała mi o tym napominać. Było to moim
wewnętrznym poczuciem obowiązku, celem.
Część
wierszy Szlengla odnalazło się w archiwum Emanuela Ringelbluma pod
gruzami getta. Kilka wierszy znalazł pewien Polak z Józefowa, gdy rozrąbał stół przyniesiony z getta - niektóre wiersze ludzie odtworzyli z
pamięci.
Tak też z wierszami
Poli Braun i Stefanii Ney, które występowały razem ze Szlenglem w getcie w kawiarni „Sztuka".
Steafania Ney i Pola Braun występowały również jako śpiewaczki i
recytatorki w getcie warszawskim w teatrze Femina.
Pola Braun pisała
teksty i komponowała muzykę do swych piosenek, śpiewała je
też więźniarkom na konspiracyjnych spotkaniach w obozie na
Majdanku. Polę Braun rozstrzelano wraz z 18.500 Zydami w środę,
3 listopada 1943 roku. Miała dwudzieściekilka lat.
Wiersze Szlengla, Ney i
Braun opublikowano po wojnie w antologii „Pieśń ujdzie
cało". Komitet żydowski zorganizowany jeszcze w czasie wojny,
wydał tę antologię w roku 1947 pod redakcją pisarza i poety
Michała Borwicza.
Kilka wierszy Szlengla w
gazetach warszawskich sprzed wojny odnalazła w archiwum uniwersytetu w
Jerozolimie i przekazała mi badaczka literatury z Tel Avivu, Ruth
Szejnfeld. Mnie się udało odnaleźć zapamiętany z getta
Obrachunek z Bogiem przez artykuł, który opublikowałam o tym wierszu
w gazecie polskiej w Izraelu, Nowiny i Kurier.
Wiersze Płyną
okręty i Szukam człowieka przyniosła mi Fira Slańska z
Jerozolimy. Zdążyła przepisać je z gazety Nasz
przegląd jeszcze w 1939 roku, na krótko przed swoim przyjazdem do
Palestyny, przed wybuchem wojny. Fira skontaktowała się ze mną
po przeczytaniu mojej książki Nadzieja umiera ostatnia,
odtąd zaczęła się i trwa do dziś nasza
przyjaźń.
Halina Migdan z Aschkelonu
zwróciła
się do mnie po przeczytaniu hebrajskiej wersji mojego tłumaczenia Co
czytałem umarłym. Opowiedziała mi, że przed wydostaniem
się na „aryjską" stronę na początku akcji wysyłki
Zydów na stracenie
do Treblinki pewien mężczyzna podał jej rękopisy
pięciu wierszy, błagając, żeby je wzięła z
sobą i przekazała światu, jeśli przeżyje.
Halina nie wiedziała
nic o Szlenglu, ani kim był ten, który przekazał jej jego
rękopisy. Przechowywała je przez całe życie wraz z
najważniejszymi dokumentami.
Spotkanie z Haliną
Migdan jest jednym z dowodów, że w getcie liczyły się nie mniej dzieła kultury
od własnego życia - narażano życie dla ich ocalenia i
przekazu..
Pisane w gettach i obozach
wiersze były wyrazem życia i cierpień, największym
pragnieniem pozostawienia ich śladów, zachowania
człowieczeństwa w piekle - , pomagały tam żyć i umierać.
One mogą nam opowiedzieć dziś wiernie, co myśleli i czuli
ludzie w latach „potopu" w Shoah.
Historia Odnalezionego Wiersza
(z moich
pamiętników: Każdy odzyskany dzień)
27.01.85
Gdybym była wierząca,
musiałabym powiedzieć chyba, iż jest w tym ręka Boża.
Jednak w cuda wierzę, chociaż sprawiają je lud, a raczej dobro
istniejące w nich w głębiach duszy, dobro, które na różne sposoby zostaje pobudzane poprzez
rozmaite ucznki, pozytywne działania.
Władysław Szlengel,
niezmiernie popularny poeta warszawski, napisał jeden ze swych
krążących po osierociałym getcie, czekającym
wiosną 1943 roku na ostateczną zagładę, wiersz Obrachunek
z Bogiem. Czytało się wtedy te wiersze, podawane w odpisach z
rąk do rąk, z niewypowiedzianą, głodną
zachłannością, jak wchłania się soki ożywcze,
żeby nie skonać.Widziało się w samym ich istnieniu, w
chęci możliwości tworzenia w takich chwilach - siłę
życia i jego nie ocenioną wartość. Poprzez wiersze poety o
tak aktualnej, trafnie określonej treści czuło się
niezbicie, że potęga życia ludzkiego silniejsza jest od
śmierci, Niemców,
Hitlera!
Część utwrów Szlengla odnalazła się po
wojnie pod gruzami getta warszawskiego wraz z archiwum historyka E. Ringelbluma
i została opublikowana w Warszawie w tomiku Co czytałem
umarłym.
W wyjaśnieniach na
końcu tej książki podano, że w notatkach Ringenbluma jest
mowa o wierszu „Obrachunek z Bogiem", ale go nie odnaleziono. Istnieje
tylko pewna strofka, która
treść taką przypomina, ale może to również być część innego
utworu poety. Szlengel, jak wiadomo, zginął w bunkrze podczas
powstania w getcie warszawskim i nawet wiek jego nie był dokładnie
znany.
Po przeczytaniu Co
czytałem umarłym napisałam i opublikowałam w „Nowinach
Kurierze" artykuł: Słowo, które nie ginie nigdy, gdzie opisałam obszernie, w jakich
okolicznościach zapoznałam się z wierszami Szlengla. W owej
niewiadomej strofce natychmiast rozpoznałam „Obrachunek z Bogiem" i
przytoczyłam kilka zdań utworu, które szczególnie wryły mi się w pamięć.
Kilku ców po otego zwróciło się do mnie. Nawiązałaz
nimi kontak, a potem i przyjźń, gdyż okazło się,
że wiele mze sobą wólnego,co nas serdecznie łęczy.
Wzeszłym tygodniu, po
upływie przeszło roku od tej publikacji otrzymałam list z Hajfy,
od p. Izydora Szulmana, który doniósł mi, że po
przeczytaniu mego artykułu w „Nowiny" przypomniał sobie, iż
zazaz po wojnie znajomy wręczył mu otrzymany od kogoś z Warszawy
odpis ręczny: Obrachunek z Bogiem. Dopiero teraz udało mu
się wygrzebać go w swych papierach i jeśli jestem jeszcze,
zainteresowana, chętnie mi prześle kopię...
Pan Szulman jest także
warszawianinem, przeżył wojnę wraz żoną i córką w Rosji. Oczywiście,
ście natychmizatelefonowałam. Otrzymałam z jego rąk calutki
wiersz! Miałam niespełna trzynaście lat, gdy w domu na Nowolipiu
30, w bloku Szulca przeczytano mi go po raz pierwszy, na krótko przed rozpoczęciem powstania w
getcie. Przeżyłam, zapamiętałam tak nam wtedy bliskie
treści. Jestem wdzięczna losowi za możliwość
wzięcia udziału w wydaniu na światło, w czterdzieści
dwa lata po jego napisaniu. Jednak w cuda wierzę.
A więc istnieją cuda i
dobrzy ludzie, dzięki którym dotarło jeszcze jedno Wołanie w nocy
Władysława Szlengla.
A może Bóg zawstydził się i nie
chcąc pozostawić „karty" poety - czystej, pomógł w tym odnalezieniu, aby na czystej
karcie obrachunku dopiasano jakiś czyn...
Z odnalezionego obecnie wiersza
dowiadujemy się, że poeta w chśmmiał 32 lata.
Halina Birenbaum:
The
Newly Found Poem of Władysław Szlengel
"Nowiny Kurier" (Friday, Feb.22, 1985)
Translated by Edyta Gawron
Władysław Szlengel, a very popular poet from Warsaw entitled one of his poems, that was circulating in the orphaned ghetto, expecting in spring 1943 the final extermination - ”An Account With God”.
Part of the Szlengel’s poetry was found after the war under the ruins of the
ghetto of
„After I had read “What I Was Reading to Dead” I wrote and published in the „Nowiny” newspaper an article called ”A Word that Never Dies” (21.10.83), where I described the circumstances in which I got acquainted with the Szlengel’s poems. In this stanza I immediately recognized „An Account with God” and I quoted several sentences of the poem, which particularly were engraved in my memory” - wrote Halina Birenbaum in the letter to the editor.
„After more than a year I received a letter from
Mr. Szulman is from
With emotions that are hard to describe I took the poem out of his hands. I am grateful to the Fate for this great honor of taking an accidental part in retrieving the poem, 42 years after it had been written.
If I were religious I would probably have to say there was a God’s hand in it. However I believe in miracles, though these are just people who make them, or rather the goodness that they carry in.” - writes to us Mrs. Halina Birenbaum.
Out the found poem we have learned that the poet wrote the verses when he was 32 years old, which was in the years 1942-1943.
The editorial staff of "Nowiny Kurier” wish to thank Mrs. Halina Birenbaum and Mr. I. Szulman for making available the publication the newly found poem of Władysław Szlengel.
|
Wołanie w
nocy Wiersze lipiec -
wrzesień 1942 Wiersze te, napisane
między jednym A drugim Wstrząsem, w dniach konania Wołanie... w nocy... |
A Cry in the
Night Translated by John Nowik and These poems were written between the first My cry... in the night... |
Władysław Szlengel - The Ghetto Poet, Alive,
Dying, Fighting
By Natan Gross
Translated from Hebrew by
Władysław Szlengel was born at Warszawa in 1914. His father - a painter who made a living from painting boards and announcements for the cinema. He sent his son to school of Commerce but Władysław, who helped his father in his work' discovered already in school his talent for rhyming and he found, very quickly, a way to reach newspapers and weeklies, and another path he took was his access to theaters and "Review Theaters.
At the same time Szlengel published poems and satirical prose in the satirical newspaper "Szpilki", "Pins", but also in the Jewish newspaper "Nasz Przegląd" ("Our Review") he published gloomy prophetic poems which foreboded the approaching storm - the Hitlerian danger which threats the whole human kind. Also these poems tended to a publicist style - and they clearly send their message, without metaphors or literary ornaments, see his pessimist poems like "Don't Buy the New Year Calendar" or "A Frightened Generation".
The separation from the Polish environment was very painful to Szlengel. We learn about it from his poems full of nostalgia to Warszawa. In one of them, "The Telephone", he tells how while sitting near the telephone, he wanted to speak to one of his Polish friends behind the wall of the Ghetto. To his amazement, he found out that he has nobody to call, as their ways were completely separated during the Ghetto times. This poem was probably among the first ones he wrote after the erection of the Ghetto.
The next poems are rather a chronicle of the Ghetto life
and its future. His poetry was written to the literary crowd, which had
gathered in "Sztuka" (art) coffee-shop on
The poems were not written only to the actual crowd of the "living diary", or lovers of his poetry, recited in many parties and special evenings in private homes, Szlengel was aware of the fact that he was writing for history and also to the future reader. For this reason he assembled his poems in files which he distributed in various hiding place in the Ghetto and outside the Ghetto.
To mark the 35th anniversary of Ghetto Warszawa's uprising, Irena Maciejewska published all the poems, which she managed to find - excepone: " The key at the Concierge ". This is an ironic poem, aimed at all those whowere the first to tathe opportunitgiven to them by the Germans, to rob the Jewish property and also the first to serve the new Masters. This poem was not included in the collection published in Warszawa, but we learn that Szlengel himself refrained from including it in his collection. And thus he wrote to the "pedants" who would come one day and publish his poetry: "I didn't include my poem "The key at the Concierge" because I wait with publication of this drastic subject (the title should not be taken as simple as it sounds) to days when the nationalist instincts which were inflamed by the brown shirts will fade, and with peace we will make the account with the sins of our neighbors." The poem was published in the anthology of Michal Borwicz ("Piesn ujdzie calo" - The song will sourvive, 1947) and also in the anthology of the satirical Polish poetry of Leon Pasternak and Jan Spiwak (1950).
Szlengel does not explicitly to these subjects. There is no exact key to the chronology of Szlengel's poems. But we can assume according to the contents of the poem, when they were written. So is the poem "Things", which is a rather living history of the deportations and decreasing the Ghetto's space, or "A Page from the Diary of the Actions" which describes the heroic expel of Janusz Korczak and his orphan children to the Umschlagplatz - a rare document of an eye-witness - and "Kontratak", (Counterattack) a giant testimony page to the Jewish armed uprising on 19 April 1943.
Władysław Szlengel lived all the Ghetto period
and he perished during the Warszawa Ghetto uprising in April, in the bunker of
Szymon Kac on
Szlengel erected a memorial to the simple man and he left a very unique description of the Jewish revolt. He writes under all circumstances and see himself as the diarist in a sinking ship, the poet of the dying and the murdered. His opening lines to the collection of his poems - "What I Read to the Dead" is so shocking and explain the situation of the Ghetto's prisoners,in such truthfulness that compared to it, thousand of papers written about the subject since then become pale.
Names...
Ziuta... Asia... Eli... Fanja... Siuma...
Do they tell
you anything? Nothing.
People... unnecessary people. They were thousands of them. In
thousands they were driven to the Umschlagplatz, in thousands they were bitten
by the whip, torn apart from their families, loaded into the cargo trucks,
poisoned by gas. Not important. The Statistics will not mark them
, they will not be given any
commendation.
Names. Empty sounds. For me they
were living people, relatives, tangible, these are human lives whom I have known from events in which I participated. These
tragedies intensified by feelings are more important for me than the fate of
They are gone...
As a farewell, the S.S. officer shoots at the group who was
realeased.
Władysław
Szlengel
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Władysław
Szlengel: Selected Poems
Translated and Edited
by Halina Birenbaum
& Ada Holtzman
(Spis treści - partial list)
Co czytałem umarłym – What
I Read to the Dead (Polish) Hebrew אשר
קראתי למתים
Posłowie Epilogue (Hebrew) | Notatka dla pedantów Note to the Pedants (Hebrew) | Do polskiego czytelnika To the Polish Reader (Hebrew)
Szałasy
(Nasz Przeglad - (Our Review) 20.09.1937) - Sukkot (Feast of Tabernacle) –סוכות
Wiosna
na ulicy Pawiej (18.04. 1937) - Spring on the Pawia
Street – אביב ברח'
פאביה
Samolot (6.04.1937) - An Aeroplane - אוירון
Sklepiki (18.12.1938) - Small Shops – קטנות חנויות
Szukam cłowieka (1938) - I'm looking
for a Human Beinמחפש
בן אדם
Przerażone pokolenie (25.01. 1939) -
Frightened Genaration דור
מבוהל
Prima Aprilis (1939) - "Nasz
Przeglad" (Our Review) - 1st Aprilראשון
באפריל
Niemowlę ( 1.01.1939) - An Infant -
1939 תינוק
Kol Nidrei (14.09.1937כל נדרי- (
Cisza (Akwarela letnia) (13.08.1939) -
Silence (Summer Aquarelle)
שקט - (אקוורל
קיצי)
Tobuł tułaczy 5.02.1939 - A
Bundle of a Vagabond – שק של
נדודים
The Warsaw Ghetto Poems (
From the Book of Irena Maciejewska)
Co Czytalem Umarlym- What I read to Dead
Co czytałem umarłym – What I
Read to the Dead (Polish)
What I Read to the Dead (English)
Posłowie Epilogue (Hebrew) | Notatka
dla pedantów Note to the Pedants (Hebrew) | Do polskiego czytelnika To the Polish Reader (Hebrew)
Wołanie w nocy - A Cry in the Nightבכי בלילה -
Okno na tamtą stronę - The Window to the
Other Side – חלון
הפונה לצד
ההוא
Telefon - The
Telephone - הטלפון
Legendy wigilijne - Legends
of the Eve of Christmas – אגדות
ליל חג המולד
Dwaj panowie na śniegu - Two Men on the Snow – שני אדונים
בשלג
Paszporty - The Passports
- דרⳫונים
Klucz u Stróża - The
Key is at the Concierge – המפתח
אצל השוער
Mała stacja Treblinki - The Small Station of Treblinka –
התחנה
הקטנה
טרבלינקה
Obrachunek z Bogiem – An Account with God, Warsaw Ghetto 1943 –
חשבון עם
אלוהים
Kartka z dziennika akcji
- A Page from the Diary of the Actions – דף
מיומן האקציה
Okolice Warszawy - Warsaw
Suburbs – פרוורי
וארשה
Pomnik - The Monument - אנדרטה
Rozmowa z dzieckiem - Talking
with a Child – שיחה
עם ילד
Nowe święto -
A New Holiday – חג חדש
Ostatnia legenda o
Golemie - The Last Legend about the "Golem" of Prague – האגדה
האחרונה
אודות הגולם
Cylinder - A Cylinder
(Top Cap) - הצילינדר
Wiersz o dziesięciu
kieliszkach - A Poem about Ten "Chalices" (Wine Glasses) – שיר אודות
עשר כוסות
Zahlen bitte! - You Have to
Pay Please! – נא לשלם
בבקשה!
Dwie śmierci - Two Deaths – שתי
מיתות
W ten dzień - At This
Day – באותו
היום
Piękna niedziela -
The Beautiful Sunday – יום
ראשון היפה
Romans współczesny - A Contemporary
Romance – רומן בן
זמננו
Erotyk anno domini 1943
- An Eroticist Year 1943 - ארוטיקן
שנת 1943
Dajcie mi spokój - Leave
Me in Peace - עיזבוני
במנוחה
Bardzo przepraszam - I
Beg Your Pardon - סליחה
רבה
Już czas - It's Time - זה
הזמן
Za pięć dwunasta -
Five minutes to Midnight - חמש דקות
לחצות
Kontratak (wersja II) -
Counterattack - התקפת
נגד
Varia - Various - שונות
Résumé, czyli
Krakowiaki makabryczne - Resume of the Macabre Krakoviacs - תקציר
קרקוביקים
מקבריים
|
2 . Do obwodowego Szmerlinga - To the Square Commander
Szmerling - למפקד
האזורי
שמרלינג |
|
3.
Do mecenasa Wacusia - To the Lawyer Vacuś - לעורך
הדין ואצוש |
Pożegnanie z
czapką - Parting from a Cap - פרידה
מכובע
Selected Poems I (Polish & English)
Selected Poems II (Polish & Hebrew)
Selected Poems III (Polish & Hebrew)
Selected Poems IV (Polish & Hebrew)
Ce
que j’ai lu aux morts…
Szlengel Poetry Translated from Polish to French by Jean-Yves Potel
What I Read to the Dead (Polish)
What I Read to the Dead (Hebrew)
What I Read to the Dead (English)
What I Read to the Dead (English - in Kobos Web Site "SHOAH")
We Remember Władysław
Szlengel, The Ghetto Poet! We Shall Not Forget!
This web page was first posted in April 2003, 60 years after the Warsaw ghetto uprising
It was last updated